21 juni 2022
Zonder het omkijken naar elkaar kan er geen zorg verleend worden. Maar hoe kijk je naar elkaar om?
Elkaar niet uit het oog verliezen, omzien of omkijken naar elkaar, of met ander woord ‘Naastenliefde’, in de zorg kun je onmogelijk zonder. Naastenliefde, een ander woord is caritas, oftewel care. In de zorg gaat het, zo leerde ik ooit, om cure, gericht op behandeling en genezing, en om care, gericht op het verlenen van zorg. En doen we dat niet allemaal, zorg verlenen aan een ander? Op de afdelingen, maar net zo goed in de keuken, de huishouding of achter een bureau op een computer? En zorg verlenen we toch niet alleen aan onze bewoners en hun mantelzorgers, maar toch zeker ook aan elkaar?
Caritas, naastenliefde, dat hebben we een aantal jaar geleden zelfs als onze belangrijkste kernwaarde geformuleerd. Eigenlijk zeiden we dus tegen elkaar: Het gaat bij ons om caritas, om care. Dat staat bij ons bovenaan in het vaandel. Met andere woorden: zonder caritas, zonder naastenliefde, dus zonder bewogenheid met de ander kun je je niet thuis voelen. En die ander is dus echt niet alleen de bewoner of diens familie, maar net zo goed ook die collega.
Maar, wat is caritas of naastenliefde eigenlijk? Naastenliefde is meer dan tegenover iedereen aardigheid of lievigheid aan de dag leggen, al gaat met naastenliefde wel een bepaalde onbaatzuchtige medemenselijkheid gepaard, dus een vorm van betrokkenheid op de ander zonder dat je daar direct altijd iets voor terug ontvangt of kunt verwachten. Daarom is het ook onbaatzuchtig, niet gericht op winst dus. Maar naastenliefde is anders dan de ander altijd maar pleasen of ter wille zijn, want dat zou ook zomaar ten koste kunnen gaan van jezelf.
Caritas, omkijken naar de ander, vonden we belangrijker dan onze andere kernwaarden. Caritas zien we als meer dan verantwoordelijkheid, terwijl verantwoordelijkheid je uitdaagt om antwoord te geven op de vraag of je ervoor zorgen kunt dat iets goed verloopt. Caritas beschouwen we als meer dan betrouwbaarheid die maakt dat je op die ander aan kunt en op hem/haar rekenen kunt. Caritas zien we zelfs als groter dan die warme en mooie waarde geborgenheid. En dat terwijl geborgenheid de openheid biedt dat iedereen zich veilig weten mag en dat je jezelf zijn kunt, zonder belast te worden met onmogelijke verwachtingen.
Wat heeft naastenliefde dan voor bijzonders dat we dat met elkaar in de zorg onopgeefbaar vinden? Wat is caritas? Waar zie je het en wanneer ervaar je het? -Naastenliefde heeft iets in zich van zichzelf kunnen wegcijferen voor die ander. -Naastenliefde is een bepaald soort van genegenheid voelen voor een ander, wat zich uit in aardig zijn voor en geduld hebben met. -Naastenliefde kan zichzelf wegcijferen ten behoeve van die ander en dus niet langer het zichzelf maar die ander voorop plaatsen. -Naastenliefde kan alleen opgebracht worden vanuit zorgzaamheid voor, behulpzaamheid aan en compassie met die ander. -Naastenliefde is, kort gezegd: “Niet eerst ik, maar de ander eerst!”.
Naastenliefde, het uit zich op zovele momenten, tijdens ons verblijf als bewoner en ons verwijlen als medewerker in onze beide zorgcentra. Het bieden van caritas is zichtbaar in de grote gebeurtenissen maar uit zich net zo goed in de kleine gebeurtenissen. Caritas is het bieden van ADL, maar ook het in ontvangst nemen van een hartverwarmende reactie van een bewoner. Het is het aanbieden van koffie en het rondbrengen van maaltijden maar ook het maken van een praatje met een bewoner of zelfs het in het voorbijgaan even opmerken en groeten van die ander.
Overigens is het verrassende van caritas dat hoe meer care je biedt, hoe meer je vaak ook terugontvangt. Er is blijkbaar een bepaalde wederkerigheid in het geven en het ontvangen van onbaatzuchtige, dat wil zeggen gulle, royale liefde. Dus zonder er een prijskaartje aan te hangen of de ander er op een of andere wijze voor te laten betalen.
Hoe kun je caritas blijven geven? Caritas bieden biedt en impliceert wederkerigheid. Gegeven caritas levert onbetaalbaar veel op. Nee, niet altijd direct en niet altijd van iedereen. maar toch!
Wie caritas geeft, ontvangt veel terug: -Dankbaarheid van wie caritas ontving. -Vertrouwelijkheid van bewoners die je toelaten in hun bestaan. -Humor van bewoners of mantelzorgers. -Echte en oprechte belangstelling van een collega die je stimuleert om het toch maar weer vol te houden -Diep gemeend meeleven van de ander naast je in omstandigheden die zwaar zijn kunnen. -Maar ook de ruimte om je eigen verhaal te kunnen doen of om op verhaal te komen als je zelf iets zwaars, verdrietigs, moeilijks meegemaakt hebt.
Caritas herbergt de implicatie van wederkerigheid: Wat je geeft aan liefde (of juist niet) krijg je vroeg of laat terug (of juist niet): aan collegialiteit, aan oprecht meeleven met jou, aan dankbaarheid of humor van een bewoner.
Maar misschien klinkt het wat al te idealistisch, al te verheven of al te naïef. Want hoe vaak blijft naastenliefde onbeantwoord? Hoe vaak wordt caritas niet door zelfgerichtheid of gebrek aan inlevingsvermogen beschadigd?
Maar toch, de liefde zal nooit vergaan. Caritas is geduldig, kent geen jaloezie en is niet grof. Caritas is tolerant, verdraagzaam en begripvol. De liefde, de caritas zal alles overwinnen.
Ik wens u een fijne zondag en veel verleende en ontvangen caritas toe.
Een hartelijke groet, Johan Vos, geestelijk verzorger PCSOH