17 augustus 2022
Wat maakt een mens tot iemand op wie te bouwen is? En waarom is betrouwbaarheid in het leven zo belangrijk?
Door en door betrouwbaar. Deel 2
In de vorige blog stonden we stil bij de vraag wat een mens, de ander maar dus ook je eigen zelf, tot een betrouwbaar, tot een integer, open en eerlijk mens maakt. Dit is het vervolg op die blog en op die gestelde vraag. Wat maakt de mens tot een mens die vertrouwen wekt en bij wie een ander in vertrouwen zijn verhaal en daarmee wellicht iets van zichzelf kwijt kan?
Je kunt hier niemand vertrouwen, zei de bewoner op de PG-afdeling. Gelukkig is daar nog wel wat op af te dingen. Want is werkelijk niemand te vertrouwen en daarmee iedereen dus onbetrouwbaar?
En, hoe bereik je dat nu eigenlijk, die betrouwbaarheid? En zitten er ook grenzen aan betrouwbaarheid? Met andere woorden: Kun je ook te betrouwbaar zijn, te goed van vertrouwen, te naïef wellicht en daarmee dus het gevaar lopen het in je gestelde vertrouwen ook te beschamen? Misschien is de grens van betrouwbaarheid wel als het door de ander aangebodene vertrouwen ten koste gaat van je eigen bestaan met de eigen ontwikkelde en gekozen waarden en principes, als het dus je eigen welbevinden schade berokkent. Want soms kom je iets te weten wat de ander je in vertrouwen vanwege je ervaren betrouwbaarheid meegedeeld heeft, maar die toevertrouwde kennis had je eigenlijk liever niet willen bezitten. Alles weten maakt ook niet gelukkig. En wat als iemand jou in vertrouwen iets over een ander toevertrouwt en die ander doet hetzelfde over die iemand? Je zou zomaar in een morele of emotionele spagaat terecht kunnen komen of in een achtbaan vol dilemma’s kunnen belanden.
Een teveel aan kennis en aan betrouwbaarheid, kan zomaar een stuk onbevangenheid schade berokkenen of kan ten koste gaan van een stuk objectiviteit. Het kan dan zelfs, paradoxaal genoeg, leiden tot een zekere distantie van die ander, niet gewild of gezocht, niet merkbaar meetbaar, maar misschien hooguit onbewust toch ontvangen. Een teveel aan betrouwbaarheid kan misschien een stuk kwetsbaarheid of naïviteit opleveren. Betrouwbaarheid betekent immers solide degelijkheid, maar leidt misschien ook wel tot een te veel aan dogmatische principialiteit. Betrouwbaarheid kan dan wellicht zelfs een zekere saaiheid of braafheid teweeg brengen.
Overigens, en dat benadruk ik echt vol diepe overtuiging: Ik ervaar het steeds weer als een speciaal voorrecht, als een bijzonder en intiem moment en als een onverwacht en kostbaar geschenk van vertrouwelijkheid als de ander, bewoners, mantelzorgers en niet in het minst natuurlijk ook medewerkers me in vertrouwen mededeelzaam maakt van een levenservaring, doordachte keuze, doorleefde gedachte of ervaren belevenis. Want ik ervaar elke keer weer dat het geschonken en ontvangen vertrouwen zorgt voor diepgang in relationele vertrouwelijkheid. Het kan mij als ontvanger, maar zeker ook de ander als gever die een inkijk in het eigen bestaan biedt, betrouwbaarheid, nabijheid en geborgenheid en ook nog zoveel meer opleveren.
Toch geloof ik ergens ook dat de mooie waarde betrouwbaarheid voor bepaalde dilemma’s kan zorgen: Want betrouwbaarheid, openheid en transparantie kan wel leiden tot diepgang en vertrouwelijkheid, maar… niet iedereen hoeft immers altijd alles te weten. Er zou dan immers geen geheim, geen mysterie meer zijn. En er zou niets meer zijn om eens vol verwondering bij stil te staan. Niets meer om eens een tijdje bij te verwijlen.
Betrouwbaarheid, zo concludeer ik, zorgt voor transparantie, voor openheid. En transparantie geeft je inzicht in wat je aan een ander hebt en wat de ander aan jou hebben kan. Wie betrouwbaar is, wordt geloofd en vertrouwd. En hebben we dat niet nodig in de zorg? Dat we bij elkaar ervaren er te mogen zijn met ons verhaal? Met onze mooie zorgervaringen maar tegelijk ook met onze gebroken levenservaringen en onze teleurgestelde verwachtingen?
Betrouwbaarheid maakt dat je op de ander bouwen kunt vanwege diens transparantie, openheid, verantwoordelijkheid en eerlijkheid. Maar eerlijkheid is niet altijd alles open en bloot voor iedereen op tafel leggen. Eerlijkheid is vooreerst ook eerlijk en kritisch naar jezelf kijken. En jezelf de vraag kunnen en durven stellen: “Waar ligt mijn kunde? Waar mijn valkuil?
Het mooie en diepe van de zorg is dat je elkaar vertrouwen kunt, ook moet, vanuit je reputatie van betrouwbaarheid.
Betrouwbaarheid gaat overigens verder dan een mooie buitenkant, waarbij alles goed voor elkaar lijkt te zijn. Wie werkelijk betrouwbaar is, kan tonen solide te zijn, dus een mens uit één stuk te zijn. Die laat het niet afweten bij tegenslagen en is erop uit een ander niet teleur te stellen. Betrouwbaarheid maakt dat andermans lasten, noden en zorgen door jou verlicht kunnen worden omdat ze bij die jou in goede en veilige handen zijn. En dat geldt wederkerig, andersom, uiteraard ook! Jouw lasten, noden en zorgen zijn ook bij de ander veilig.
“Trouw,” (betrouwbaarheid) zo zegt de dichter van de Spreuken in de bijbel, “is voor de mens het hoogste goed.” Dus het meest waardevolle.
Ik wens u een bestaan toe vol ervaren betrouwbaarheid.
Met hartelijke groet, Johan Vos, geestelijk verzorger PCSOH