6 augustus 2022
Wat maakt een mens tot iemand op wie te bouwen is? En waarom kunnen we niet zonder betrouwbaarheid in contact met de ander?
Door en door betrouwbaar! “Je kunt hier niemand vertrouwen. Iedereen is erop uit om me hier belachelijk te maken!,” riep de bewoner van een PG-afdeling op felle en geëmotioneerde toon uit tijdens het gesprek dat ik met hem voerde. Mijn eerste, niet zo professionele, neiging was om te reageren met: “Niet zo overdrijven! En ik dan?”. Maar ik bedwong me en vroeg: “Is er echt helemaal niemand te vertrouwen?”. “Nou, nuanceerde hij zichzelf, “behalve dan die zuster daar, want die bracht me net koffie.” En inderdaad, ik zag een half opgedronken kopje koffie voor hem staan dat door de medewerkster van de huiskamer liefdevol voor hem neergeplaatst was. Gelukkig maar dat niet iedereen onbetrouwbaar is, maar dat er althans toch nog enkelen zijn die voldoen aan de hoge morele standaard van deze bewoner, schoot er door me heen.
En ik dacht tegelijk: hoe komt een mens, een bewoner, ertoe om een ander te vertrouwen en de zorg voor zijn welzijn in ons verpleeghuis aan een ander toe te vertrouwen? En onder die ander valt natuurlijk elke medewerker die op zijn of haar manier bijdraagt aan het lichamelijk, sociaal, psychisch of mentaal welbevinden van de bewoner.
Wat maakt iemand tot een betrouwbaar, dus een geloofwaardig mens? Een zinvolle vraag omdat betrouwbaarheid één van onze kernwaarden is. Betrouwbaarheid heeft raakvlakken met solide eerlijkheid, authentieke openheid en betrouwbare geloofwaardigheid.
Maar, wat is betrouwbaarheid nu eigenlijk? Van bepaalde mensen zeggen we: “Op hem kun je bouwen!” Of: “Op haar kun je altijd rekenen!” Maar van anderen zeggen we dat minder snel.
Ik denk wel eens: betrouwbaarheid moet zich bewijzen. Vertrouwen moet je waard zijn en je waardig maken. Niet direct, niet altijd zal de ander je in vertrouwen nemen. Je zult eerst moeten tonen dat je te vertrouwen bent. Door bijv. een uitgesproken belofte of gedane toezegging na te komen. Door je zorgvuldig in te zetten voor het jou toevertrouwde.
In de zorg moet je op elkaar aan kunnen. Je bent immers samen verantwoordelijk voor het welbevinden van die ander, maar ook voor het welbevinden van elkaar. Betrouwbaarheid heeft daarom alles te maken met verbondenheid, met die morele band die er is met die ander. Betrouwbaar ben je als je woorden en je daden congruent met elkaar zijn, of om het wat eenvoudiger te zeggen: ‘dat je doet wat je zegt en zegt wat je doet.’ Tegelijk gaat betrouwbaarheid dieper dan je verbale uitingen en je uitgevoerde handelingen.
Betrouwbaarheid heeft alles te maken met wie jij bent en met wie die ander is. Betrouwbaarheid volgt op je eigen discretie, dus dat je gewetensvol en secuur omgaat met wat jou door een ander in vertrouwen is meegedeeld. Betrouwbaarheid is het gevolg van je eigen eerlijkheid en integriteit. Betrouwbaarheid kan alleen groeien als je uit bent op het goede en het welbevinden van de ander, als je gericht bent op waarachtigheid en als je open en integer uit komen kunt voor je eigen tekortkomingen, falen en begrenzingen van eigen mogelijkheden. Met andere woorden: je moet de capaciteit hebben om te erkennen zelf ook niet alles te kunnen. Betrouwbaarheid veronderstelt aanspreekbaarheid op eigen handelen. Betrouwbaarheid rijmt zich niet met, al dan niet achter de rug van een ander om, het zwart maken van die ander of met het wegduiken als je juist wel de mogelijkheid hebt om betrokkenheid of verantwoordelijkheid aan de dag te leggen. Betrouwbaarheid, in dat woord zit het woord trouw, maar ook het woord vertrouwen. Op wie betrouwbaar is, kan gerekend worden. Betrouwbaarheid maakt je geloofwaardig. In wie betrouwbaar is, kun je vertrouwen stellen.
En hoe mooi kan het zijn als we in de zorg allemaal geloof hebben in de ander? Dus dat de ander weet op jou te kunnen rekenen en dat jij weet dat je op de ander rekenen kunt? Dan zal de bewoner van het begin wellicht zijn wantrouwen wat kunnen beginnen los te laten. De dichter van de Spreuken in de bijbel zegt: Je moet elk mens recht in de ogen kunnen zien. Nooit je ogen hoeven neerslaan.
De volgende keer verschijnt het vervolg van de blog over de mooie, diepe en o zo waardevolle waarde ‘betrouwbaarheid’….
Ik wens u veel ontmoetingen toe die bol staan van integere betrouwbaarheid!
Hartelijke groet, Johan Vos, geestelijk verzorger PCSOH.