20 september 2020
Tijd is toch wel iets heel wonderlijks en heeft meerdere kanten. Tijd kun je meten maar ook beleven.
U hebt toch wel tijd voor me, hè?
“U hebt toch wel tijd voor me, hè?”, vroeg de bewoonster me, toen ik op de wandklok, die boven haar aan de muur hing, keek hoe laat het was. Ik zat al enige tijd bij de bewoonster en stond op tijd en moest eigenlijk naar iemand anders toe.
“Natuurlijk heb ik tijd voor u”, zei ik, terwijl het oude onderscheid tussen gemeten tijd (kloktijd) en beleefde tijd (gelegenheid) door me heen schoot.
Het gesprek met de bewoonster was boeiend, ze had veel interessants te vertellen over vroeger en over haar leven. En ik zou graag langer blijven, maar dat kon toen nu eenmaal niet.
Tijd is toch wel iets heel wonderlijks, dacht ik bij mezelf. Er zijn twee gezichten van tijd, zei iemand eens: kloktijd en de andere kant van tijd. En die andere kant is: het passende moment, de juiste gelegenheid. Tijd dus die je beleeft los van de tijdsduur.
Tijd is belangrijk. We leven met tijd. We proberen ook bij de tijd te leven. We hebben agenda’s, die we helemaal vol kunnen zetten met afspraken of activiteiten.
Soms hoor je iemand zeggen: “Ik heb het zo druk. Hier heb ik echt geen tijd voor.” Opgejaagd als je soms bent door een gebrek aan kloktijd. Of door een dag die helemaal opgevuld is, tot het tijdstip dat je voor het slapen het licht uitdoet. En daarna zakt de tijd voor je gevoel even weg, tot het tijdstip dat de wekker je wakker doet worden.
We leven met kloktijd, met tijd die meetbaar is in seconden, minuten, uren, dagen, seizoenen, jaren en eeuwen. En in de zorg kun je niet zonder kloktijd. Het maakt dat je overzicht houdt, je werk binnen bepaalde tijd kunt verrichten.
Toch lijken we altijd weer kloktijd tekort te komen. Je zou wel meer willen doen, meer willen meemaken, meer willen ervaren in de schaarse kloktijd met z’n 24 uur in een etmaal.
Kloktijd kan je opjagen, je voortduwen, je rust elimineren, je ontspanning onder druk zetten, je zelfs in een modus van stress laten belanden. Er moet zoveel in zo weinig kloktijd. Soms plan je te krap en kom je in tijdnood.
Maar, tijd heeft dus twee gezichten, meerdere kanten en diverse belevingen.
De bewoonster vroeg: “U hebt toch wel tijd voor me?” “Nou, kloktijd niet”, dacht ik toen, “maar aandacht, gerichtheid, belangstelling en interesse zeker wel.” Geen kloktijd die je meet, maar wel gelegenheid die je geeft en beleeft.
Soms vliegt de tijd. Dan heb je niet door dat het al zo laat is. Als je ontspannen met familie, collega’s tijd doorbrengt, dan kan de tijd voorbij vliegen.
Soms gaat de tijd langzaam. Iets moeilijks, zwaars of saais willen we zo snel mogelijk achter ons laten. Als het allemaal wat te lang duurt, vinden we dat de tijd langzaam gaat. En de tijd vertraagt, voor je idee, wel heel erg als je wachten moet op uitslagen van testen op Corona van bewoners, van collega’s en ook van jezelf.
“Wat gaat de tijd hier toch langzaam”, zei een bewoner eens toen hij zich verveelde omdat er even niks op de afdeling te beleven viel.
En soms staat de tijd stil. Als er iets ingrijpends plaatsvindt, kan de tijd voor je gevoel stil staan. Alsof alles en iedereen op dat moment van schrik tot stilstand is gekomen.
Dat leek misschien ook wel zo toen afgelopen week Corona ineens binnen de deuren, dus angstwekkend dichtbij, opdook. En dat terwijl voor lange tijd Corona toch, althans bij ons, de afwezige bleef.
Tijd kan ook voortschrijden. Met de tijd komen veranderingen, bij jezelf, om je heen.
Zelf kom je misschien tot inzichten, die je eerder niet had, tot handelingen, die je eerder niet voor mogelijk had gehouden, tot gedachten die eerder misschien alleen sluimerend aanwezig waren. Tijd verandert mensen, tijd maakt mensen ouder, wijzer, bezadigder ook.
Wie de tijd en de gelegenheid neemt, kloktijd leeg laat en vertraagt, kan zomaar tot bezinning komen, tot diepgaande gedachten, tot werkelijke aandacht en gerichtheid, tot verrassende inzichten en ingevingen, of tot het loslaten van vastgeroeste ideeën en gewoontes.
Kloktijd dwingt en je kunt niet zonder, maar dat andere gezicht van tijd is er ook.
Het andere gezicht van tijd, eigenlijk dus bedwongen kloktijd, brengt beweging, bevlogenheid, inspiratie en biedt ruimte voor concentratie en rust, voor verwondering en ontvankelijkheid, en voor echte ontmoeting.
“U hebt toch wel tijd voor me, hè?”, vroeg de bewoonster. “Natuurlijk heb ik tijd voor u”, zei ik, maar toen bedacht ik dat ik even later toch ergens anders verwacht werd, en ik voegde er vol spijt aan toe, “maar helaas niet nu.”
En ik bedacht: “ik heb te weinig kloktijd.”
“Maar ik neem de volgende keer alle tijd voor u”, zei ik. En ik dacht: “die andere kant van tijd heb ik straks wel. De gelegenheid om haar echt te ontmoeten komt zeker.”
Gelukkig was de kloktijd later minder dwingend present en had ik volop gelegenheid, en dus alle tijd, voor een echte ontmoeting.
“Voor alles is een tijd,” zegt de Bijbel. Misschien is die uitspraak wel een uitnodiging om volop te genieten van het nu, van wat het andere gezicht van tijd je te bieden heeft, zonder de druk van of een tekort aan kloktijd.
“Voor alles is een tijd.” Die uitspraak schoot ook door me heen toen Covid-19 de afgelopen dagen toch onverhoeds opdook. Voor alles is een tijd. Er was een tijd van lockdown. Er kwam een tijd van meer vrijheid met ruimere maatregelen voor bezoek. Er is nu een tijd van meer besmettingen en aanwezige zorgen daarover. Maar er zal eens een tijd komen dat deze tijd achter ons komt te liggen. Daar ben ik stellig van overtuigd.
Ik wens u in deze tijd veel kracht toe.
Met hartelijke groet,
Johan Vos, geestelijk verzorger PCSOH