22 november 2020
Werkelijke verbondenheid en ontmoeting kunnen niet tegen gehouden worden. Ontmoeting en verbinding blijven, zij het soms op een andere manier, toch mogelijk.
“Het lijkt er wel op alsof iedereen naar me loopt te schreeuwen. Iedereen lijkt wel boos. Dat neem ik niet. Ik heb dan wel niet gestudeerd, maar ik heb wel en goede opvoeding genoten”, riep de bewoonster geëmotioneerd uit. “O, sorry”, was de reactie van de ander, “het zal wel door die mondkapjes komen die we nu allemaal moeten dragen”. En een andere bewoonster zei toen ze mij met mondkapje ontwaarde: ”Het is toch onmenselijk dat ons onze communicatie afgenomen wordt!” En ik dacht toen: “Wat heeft alleen al het dragen van mondkapjes een diepe ingrijpende werking gehad op ons dagelijks leven.
Mondkapjes, je ziet ze in vele soorten, diverse maten en in ontelbare kleuren. Het meest bekend voor ons zijn natuurlijk de blauwe mondkapjes die bij de ingang van onze zorgcentra te verkrijgen zijn. Maar je ziet in onze huizen een enkele keer ook andere mondkapjes voorbijkomen. In korte tijd zijn mondkapjes gemeengoed geworden, iets wat we een jaar geleden voor onmogelijk hadden gehouden.
Mondkapjes, we dragen ze veel en op zoveel mogelijk plekken. Ze kunnen een gevoel van veiligheid geven. Ze tonen bovendien ook zorg voor de ander, want we willen geen gevaar op een mogelijke besmetting van een ander vormen. Mondkapjes kunnen dus het gevoel van angst verminderen en een onzichtbaar en ongrijpbaar rondwarend virus helpen beperken. Ze vormen namelijk een herinnering dat er werkelijk wat aan de hand is en geven bewustwording van genomen maatregelen.
Natuurlijk zijn er diverse opvattingen over de mate van beschermende werking en over welke meer of minder effectief zijn. Maar daar gaat het me nu even niet om. In de zorg kunnen we natuurlijk gewoon niet meer zonder. Mondkapjes zijn tot de standaarduitrusting gaan behoren.
Beide bewoonsters van het begin legden overigens, bewust dan wel onbewust, de vinger op een complicatie in de communicatie met anderen. Regelmatig overkomt het mij dat een bewoner me vraagt: “Wat zeg je? Hoe bedoel je dit?” Soms ben ik slechter te horen omdat het volume van mijn stem gedempt wordt. En daarbij zijn ook mijn lippen niet langer zichtbaar, waardoor voor een ander niet altijd direct duidelijk is wat mijn achterliggende intentie is van wat ik zeggen wil.
En andersom betrap ik mezelf er, tot mijn eigen verbazing, wel op dat ik me afvraag of ik de ander wel goed verstaan en begrepen heb.
Naast lippen kunnen ook ogen sprekend zijn. De expressie van iemands gezicht verraadt dikwijls iemands bedoeling en gemoed. Ogen kunnen verraden met welke houding je een gesprek voert. Uit je oogopslag kan werkelijke betrokkenheid en interesse blijken, maar ook verveeldheid. Je ogen verraden je als je in gedachten afgedwaald bent of als je iets zegt zonder daar ten diepste werkelijk achter te staan.
Mondkapjes bedekken de mond en de neus, maar niet de ogen. Ze kunnen communicatie van complicaties voorzien, maar niet de verbondenheid met een ander doorbreken of verminderen.
Ze kunnen diep gemeende verbinding echt niet tegenhouden. Voor het zoeken van contact en het verlangen naar verbinding zijn mondkapjes niet onoverkomelijk. Echte ontmoeting, elkaar werkelijk treffen, blijft gelukkig tot onze mogelijkheden horen.
Ware verbintenis laat zich niet tegenhouden. In een echte ontmoeting zoek je de ander, je treedt in dialoog, je laat iets van jezelf zien en je ervaart wat de ander van zichzelf toont.
Ontmoeting is het samenkomen van mensen. Ontmoetingen kunnen getekend worden door gezelligheid, veiligheid of vertrouwdheid. Maar soms ook door zakelijkheid als je met een ander tot een bepaalde overeenstemming moet zien te komen. Ontmoetingen kunnen bepaald worden door serieusheid en diepgang als er vertrouwelijke of persoonlijke zaken besproken worden. Maar ook door gezelligheid als je samen een kopje koffie wilt drinken onder het doornemen van wat koetjes en kalfjes. Of door opluchting en een gevoel van bevrijding als je iets op te biechten had en je hart hebt kunnen luchten. Of door ervaren verbondenheid als je door de ontmoeting met de ander werkelijk vooruit geholpen bent. Of door een besef van gezien worden als een ander oprecht naar je heeft geluisterd en blijk gaf van ware interesse.
Wat ik, sinds de entree van mondkapjes en van andere maatregelen gelukkig ervaren heb, is dat werkelijke verbondenheid en ontmoeting niet tegen gehouden kunnen worden.
Ontmoeting en verbinding blijven, zij het soms op een andere manier, toch mogelijk.
Het doet me denken aan de Bijbel waar ik lees dat mensen soms de ervaring hebben dat God zijn gezicht verbergt en dus ver weg lijkt te zijn, onbereikbaar voor ontmoeting of verbinding. Maar dan zegt Hij zelf: “Ik zal je mijn gezicht tonen.” Echte ontmoeting is en blijft mogelijk. Met de Ander en met anderen.
Ik wens u vele inspirerende en mooie ontmoetingen toe. Johan Vos, geestelijk verzorger PCSOH